NIKOLA VUKOLIĆ
KRIKOVI NAD PONOROM
I LITERATURA I SVJEDOČENJE
Darko Cvijetić: MALI EKSHUMATORSKI ESEJI,
(Zadužbina Petar Kočić Banja luka – Beograd, 2015.godina)
Određujući
razliku između epskog i lirskog djela, jedan kritičar je ustvrdio da poezija
predstavlja vrednovanje svijeta, za
razliku od epike koja pruža informaciju o
svijetu.
Umjetničko djelo uvijek
proizlazi iz svijeta, iz života, iz čovjeka
čiji doživljaj, misao, emociju, bogatstvo intimnih, intelektualnih,
psiho-emotivnih sadržaja želi da obasja ne poričući da su oni, ma kako bili
lični, uslovljeni i kontekstom konkretnih okolnosti, socijalnih,
istorijsko-geografskih koji predstavljaju njegovo opipljivo okruženje,
stvarnost koju, u sebi, može strasno da negira, ali od koje ne može pobjeći.
Kako umjetnost želi da
odrazi čitavog čovjeka, to je
razumljivo da čisti oblici svjedočenja ili tumačenja nisu mogući nego da se ta
dva oblika približavaju i prožimaju potencijalima svog estetsko-humanog učinka.
Zbirka Darka Cvijetića
svojom gustom, gotovo zastrašujućom teksturom kao da objedinjava dva zahtjeva: obavještenje
i tumačenje i sve to podignuto na ekstremnu potenciju prividno objektivnog
istorijskog preslikavanja, sažižuće vatre bola i gnjeva, pomame i urlika koji
se preliva preko papira i ulazi u oči, uši, pore, u mozak izazivajući strah,
ali, kako reče jedan pjesnički potentan ocjenjivač ove zbirke, i gađenje i mučninu. U svakom slučaju,
radi se o poeziji intenzivnog učinka u kojoj se slike upravo završenog rata
rasprskavaju u svom užasu ništenja i zatiranja svega ljudskog, u krvavom
besmislu sveopšteg ubijanja. Svuda ratni užas, poživinčenost (i sa jedne i sa
druge strane) jer je za rat potrebno najmanje – dvoje. Cvijetić se u opštem
košmarskom krvoliptanju ne stavlja ni na jednu stranu, ni za naše ni za njihove već se opredjeljuje za čovjeka, onog koji je u bestijalnim
vremenima sačuvao u sebi makar mrvičak humaniteta.
Cvijetić nije želio da
jedino on svojom ličnošću, glasom, svojom istinom zastre čitav prostor životnih
zbivanja i sve ljudsko dešavanje. On je na mahove u svoj tekst utisnuo određenu
istorijsku dokumentarnost. Istakao je tačan datum nekog događaja koji je
zapamtio ili u njemu učestvovao
Zabilježio je i tačan
datum kada je Danilo Kiš dobio Skendera
Kulenovića nagradu (1986.), datum smrti (19. 10. 1992.) Koče Popovića, a
nije propustio ni da zabilježi datume prijedorskih premijera itd. Po stranicama
knjige, po drvlju i po kamenju, gaze,poput Ujevića, stazom varke, u dramatičnim okolnostima
rata koji zapravo i ne prestaje, nego samo mijenja oblik i intenzitet agresivnosti,
mnogi junaci sa kojima se autor susretao u životu i literaturi: savremenici i
saputnici, ličnosti koje su obilježile jedno doba ili anonomni usamljenici,
patnici, bolesnici, zločinci i žrtve, oni koji su prešli granicu između života
i literature, prekoračili iz književnosti u život .
Stihiji sveopšteg
rastakanja ne mogu da se odupru ni najznačajniji među ljudima jer je rat stanje
koje traje. On je, doduše zakrivan metaforičkim vrelom, prisutan čak i u slikama sačuvane djetinjske nevinosti,
prisutan je i u nekim drugim prizorima koji je u Cvijetićevoj pjesmi dobio
svoju užasnu, ovovjeku ratnu interpretaciju.
Shodno Brehtovoj izjavi: Ili pravite tetatar/ili prodavajte karte
Cvijetić je u svemu što radi pokazivao krajnju predanost, dar i snagu
koncentracije, strast za postizanjem maksimalnog učinka. To je, razumije se, teško
postići jer se ovaj autor sinhrono ispoljava kao pjesnik i svjedok, glumac,
režiser i teoretičar drame. U svemu je temeljan i odgovoran kako onda kada objašnjava
Danteovu strpljivost i gotovo vjersku fanatičnost cizelisanja 14.000 tercina Božanstvene komedije tako i onda kada,
korak po korak, otkriva nove kvalitete Eshilove tragedije koja polazi od mita,
ali u njemu ne ostaje približavajući se jednom, gotovo modernom tumačenju ljudske komedije i psihološke
zasnovanosti čovjekovih postupaka.
Ono što posebno
impresionira u ovoj poeziji to je upotreba govora, snaga riječi, tehnologija
rada na jeziku koji zadržava prepoznatljivost, komunikativnost, ali i novu
obličku organizaciju, i nove smisaone valencije. On ne voli toliko metafore,
simbole ali želi da stvarnost, ogoljenu do srži, prikaže upravo riječima koje
su, kao i stvarnost, deformisane, iskrivljene, poškropljene krvlju i suzama, blatom
i iscjetkom iz rane, svodive na krik, ropac, neartikulisano grumenje očaja.
Sve to Cvijetić postiže
riječima koje je povjerio papiru, ali još više onim koje je u svojoj glumačkoj interpretaciji
digao do nivoa izuzetne sugestivnosti, spajajući čin rađanja teksta i čin
njegovog glasom, intonacijom, ritmom, mimikom, disanjem i temperaturom
ovaploćenja u živi organizam teatarske predstave.
Cvijetićeva knjiga
užasava, ali i očarava!
COMMENTS